Kantelgeval Hoeilaart

 Het APFF laat niet na te benadrukken dat dit de situatie is in Vlaamse gemeenten waar geen faciliteiten gelden voor Franstaligen. In de faciliteitengemeenten speelt het Nederlands bij jonge gezinnen alleen nog in Wemmel en Sint-Genesius-Rode een rolletje van betekenis – nauwelijks meer dan 10%. Ook rukt het Frans op in Hoeilaart (38,6%), Meise (33,3%) en Liedekerke (32%), waar het de tweede meest gesproken Belgische taal is in jonge gezinnen. Alle cijfers kunnen hier op de website van Kind&Gezin geraadpleegd worden.

Het triomfantelijke bericht van het APFF werd letterlijk overgenomen in enkele grote Franstalige media, zoals de RTBF en La Libre Belgique. Het is natuurlijk de waarheid: het Nederlands gaat achteruit in de genoemde gemeenten, en wordt als deze trend zich doorzet een minderheidstaal. Voor het APFF en de Franstalige media is het van belang dat net Vlaanderen het Europees minderhedenverdrag erkent, en zo taalfaciliteiten voor deze groeiende groep Franstaligen mogelijk maakt.

Internationalisering?

 Wie het beleid in de Vlaamse Rand rond Brussel een beetje kent, weet dat er de voorbije jaren werd ingezet op “internationalisering” als ordewoord: de inwijking is niet meer louter Franstalig, maar veeltalig. De bovengenoemde cijfers zetten die internationalisering toch in een ander licht. De situatie is in bijna alle randgemeenten nu zo dat Franstaligen de grootste afzonderlijke taalgroep zijn en erop vooruitgaan, en de Nederlandstaligen als taalmeerderheid terrein verliezen.

De andere gesproken talen zijn de jongste jaren eerder verminderd ten koste van het Frans.

‘We verkiezen in dit semantische steekspel tussen “verfransing” en “internationalisering” nog altijd de term “ontnederlandsing”, die de vinger beter op de wonde legt,’ reageert Vlaams minister bevoegd voor de Vlaamse Rand, Ben Weyts. ‘De cijfers van Kind&Gezin zijn al bekend van in het voorjaar van 2021, en besproken in het Vlaams Parlement. In drie van de negentien randgemeenten is het Nederlands inderdaad nog de grootste taal. Positief is dat in tien gemeenten het aandeel van het Nederlands in 2020 steeg ten opzichte van 2019. In de meerderheid van de negentien gemeenten van de Vlaamse Rand stijgt het aandeel van het Nederlands soms ook fors, zoals in Hoeilaart en Overijse. Ik wil daar geen hoerastemming over creëren, maar dat zijn wel lichtpunten,’ zo zegt Weyts.

Verschillende problemen

 Klaas Slootmans, Vlaams parlementslid en gemeenteraadslid in Beersel voor het Vlaams Belang, erkent dat ‘ontnederlandsing’ correct is, maar nuanceert. ‘Zeker in Vilvoorde en Machelen is de demografische tendens zo dat die gemeenten “ontnederlandsen” door de inwijking uit Brussel. Dit gaat echter hand in hand met de eerder klassieke verfransing van faciliteitengemeenten als Wezembeek-Oppem en Kraainem. Er zijn dus verschillende problemen in de Vlaamse Rand.’

‘Het probleem van de rand begint al bij de vlucht van jonge Nederlandstalige gezinnen. Zij wijken uit naar gemeenten die verder van Brussel liggen omdat zij hun kinderen willen zien opgroeien in eenzelfde Nederlandstalige en groene omgeving als zijzelf zijn opgegroeid. Dat is echter voor flink wat mensen onbetaalbaar aan het worden. Daarop ent zich dan de migratie van anderstaligen uit Brussel, die vaak Frans als omgangstaal hebben, en de klassieke verfransing door Belgische Franstaligen.’

‘Nu de Vlaamse regering de registratierechten heeft verlaagd, merkt men bij vastgoedkantoren in Waals-Brabant al hoezeer woningen in de Vlaamse Rand aantrekkelijk worden. De verfransing zal dus niet stoppen, zeker niet wanneer de huizen in de rand relatief goedkoper worden voor de rijkere Franstaligen uit Brussel of Waals-Brabant,’ zo voegt Slootmans eraan toe.

Gemeentefonds

‘Er zal een radicale ommezwaai in het beleid nodig zijn om de rand Nederlandstalig te houden,’ zegt Slootmans. ‘Ik denk daarbij aan een voorrangsbeleid voor Nederlandstaligen in scholen en bij de aankoop van nieuwbouwwoningen. Daarnaast moet er ook gewoonweg veel meer geld uit het gemeentefonds naar de Vlaamse Rand. In Turnhout krijgt elke inwoner meer dan 500 euro uit dat fonds, in enkele gemeenten in de Vlaamse Rand is dat soms slechts de helft van dat bedrag.’

Eenzelfde geluid bij Bart Laeremans, schepen van integratie in Grimbergen voor Vernieuwing, en auteur van het boek Na ons de zondvloed?, dat de demografische druk op de rand rond Brussel al in 2014 uitgebreid schetste.

‘Door het Nederlandstalig onderwijs counteren we de druk van andere talen wel, maar de evolutie die u schetst is inderdaad schrikbarend. Op termijn kunnen we van al die jonge kinderen die thuis Frans of een andere taal spreken, wel Nederlandstaligen proberen maken dankzij onderwijs. Maar de integratie buiten de school verloopt vaak moeizaam. Kinderen gaan hier naar school, maar nemen niet altijd deel aan het verenigings- en gemeenschapsleven.’

Verfransing nooit gestopt

 ‘De verfransing is ook nooit gestopt, ze is alleen complexer geworden. Het gaat niet meer om militante verfransing zoals in de jaren 1970. Ik kan niet zeggen dat mijn deelgemeente Strombeek-Bever verfranst, ook al is een groot deel van de mensen die er wonen anderstalig.’

‘Er is internationalisering en verfransing omdat Brussel uit zijn voegen barst. En dat is een gevolg van het opengrenzenbeleid. Men migreert naar België, woont een tijdje in Brussel, waar men in het Frans wordt ingeschreven, en verhuist dan naar de Vlaamse Rand. Een flink deel van de moeders uit de cijfers van Kind&Gezin is niet Franstalig, maar is wel als dusdanig ingeschreven.’

‘In verhouding tot onze taak krijgen we in de rand gewoonweg te weinig middelen. De taalproef die Ben Weyts nu oplegt in het kleuteronderwijs, is een goede stap, maar volstaat niet. Er is een sterk beleid met voldoende middelen nodig om deze demografische evolutie echt tegen te gaan. Laten we bijvoorbeeld plaatsen in onze scholen reserveren voor Nederlandstaligen, zoals in Brussel het geval is.’

Klemtoon op Nederlands al historisch sterk

‘We investeren fors in scholenbouw’, zo verwijst Ben Weyts opnieuw naar zijn antwoord in het Vlaams parlement. ‘Tussen 2010 en 2018 kreeg de Vlaamse Rand 9 procent van de totale middelen. In de huidige regeerperiode krijgt de Vlaamse Rand bijna 16 procent van de toegekende middelen, en die toegekende middelen zijn ook nog eens fors verhoogd. We zullen in deze regeerperiode 3 miljard euro investeren in schoolinfrastructuur. Dat zijn dus goede stappen vooruit.’

‘Nog nooit is er zo sterk de klemtoon op de kennis van het Nederlands gelegd in de Vlaamse Rand,’ zegt Weyts. ‘Specifiek voor kinderen die thuis geen Nederlands spreken, is er de nieuwe taalscreening die ik als minister van Onderwijs invoer. Vanaf het schooljaar 2021-2022 voeren we resoluut en kordaat taalscreening in. De daaropvolgende taalintegratietrajecten zijn een nieuw instrument. Dat zal een goede zaak zijn voor onze regio.’

‘Er is ook het nieuwe inschrijvingsdecreet en “Wonen in eigen streek” (dit decreet, dat mensen met een band met de Vlaamse Rand voorrang geeft bij de aankoop van een woning, werd in 2013 onwettig verklaard door het Grondwettelijk Hof, red.). Voor “Wonen in eigen streek” wil ik dit jaar opnieuw initiatief nemen, met alle juridische wolfijzers en schietgeweren vandien. Met een kordaat beleid kunnen we ervoor zorgen dat we enkele nefaste gevolgen van de internationalisering toch minstens wat kunnen temperen ‘, aldus Weyts.